Jumat, 23 Oktober 2009

Asal Mula Desa Kajen

Wonten ing sebrang lor pesisiran ing Pati wonten desa ingkang anggadhahi asma Kajen. Samenika wonten ing desa niki kathah tiyang – tiyang saking pundike mawon ingkang sami Ziarah wonten ing Makam Mbah Mutamaqin. Wonten ing maka menika mboten nate sepi saking penzirah-penziarah, dinten napake mawon. Senajan iku esok, awan, sore. Apa maneh wengi, ora nate sepi saking penziarah. Kemashuran Mbah Mutamaqin sampun mboten dipun sepelekake malih. Kathah ingkang maosake surat yasin lan maosake tahlil lan uga wonten ingkan ngapalake qur’an. Ugi wonten ingkang nyuwun ijabahe supadhos angsal kepinteran lan sapanunggalanipun.
Desa Kajen samenika asalipun saking Mbah mutamaqin. Kacariyos mekaten :
Mbah Mutamaqin anggadahi pangingon inggih menika Jin ingkang katah. Cekak cerita, Mbah Mutamaqin menyang ing mekah dipun gendong jin. Nanging dereng ngantos mekah jin menika nibakake mbah mutamaqin ing segara. Banjur Mbah Mutamaqin ketemu kaliyan iwak kang ageng. Ora suwe Mbah Mutamaqin numpak iwak kang gedhe mau ning tepi laki Nil. Banjur Mbah Mutamaqin bisa ngakoni Kaji ngantos rampung.
Sak rampungi kaji, Mbah Mutamaqin mboten anggal kendaraan kangge bali menyang tanah jawi. Nanging atine mantep yen deweke bisa bali ing tanah jawi. Ora let suwe Mbah Mutamaqin kepadhosan tiyang wonten ing Mesjid. Durung wae ngomongake apa sing di adepi, wung kuwi wis ngerti dewe. Mbah Mutamaqin manut lan mantep yen iki pancen pitulungane sing gawe urip. Mbah Mutamaqin di wenehi pesen : “aja melek yen durung tekan lemah”. Mbah Mutamaqin merem. Wong mau, ngepruk Mbah Mutamakin sing lagi sila nganggo tongkat ning tangane. Banjur Mbah mutamakin mletik aduh, tiba ing disa sing di jenengake Cebolek (sing artine ceblok terus melek). Banjur melaku terus ning arah kulan sangka desa cebolek banjur netep ning kana.
Mbah Mutamakin netep ing kulan desa Cebolek kuwi akeh sing geting. Apa tenan wong kuwi kaji ijen? Banjur suwene netep ing kana, Mbah Mutamaqin ngamalake ilmune teng mriku. Banjur suwene Zaman papan panggenan kuwi dijenengake Desa Kajen ( Kaji Ijen), sing saiki dadi kutha santri ing daerah kuwi. Cekak cerita nganti saiki sabanjure Mbah Mutamaqin ing wulan Suro. Saben siji sura okeh wong-wong sing Ziaroh ing ngriku.

Rabu, 26 Agustus 2009

Ngoko Lugu

Nyinau Basa Jawi Kanthi Raos Tresna

     Akeh sing ngomong yen Basa Jawa iku angel, malah ana uga sing nduwe panemu yen sinau basa jawa iku luwih angel yen dibandingna karo sinau basa manca. Padahal sing nduwe panemu mau wong asli jawa. Piye kok iso ngono ? Apa bener bas jawa iku mesti angel ? Omongane para sepuh, sejatine basa jawa iku ora angel. Yen digawe angel yo bakal angel tenan. Basa Jawa dianggep angel amarga ing basa jawa ana sing diarani undha-usuk utawa unggah ungguh basa. 
     Unggah ungguh basa mau dibagi dadi 4. Ngoko lugu, ngoko alus, krama lugu, lan krama alus. Saka unggah ungguh basa jumlahe 4 mau sing dianggep gampang dewe yaiku ngoko lugu, basa ngoko lugu akeh sing digunakake ing kaluwarga jawa, digunakake kanggo omongan wong tuwa karo wong enom utawa bocah, uga kanggo omongan bocah karo bocah, utawa wong tuwa karo wong tuwa sing wis raket srawunge.
      Dene unggah ungguh basa kang dianggep angel yaiku basa krama alus, amarga kudu akeh ngapalake tembung – tembung, mligine tembung sing kanggo ngajeni marang wong tuwa. Bab undha-usuk utawa unggah ungguh basa mau tumrap para siswa bias disinauni ing jerone ulangan basa jawa ing sekolahan. 
      Rikala anane keputusan gubernur Jawa Tengah nomer 895.5/01/2005 bab kurikulum basa jawa, basa jawa terus dadi wulangan wajib sing diwenehake ing sekolahan – sekolahan rikala saka SD ( Sekolah Dasar ) nagnti tekan SMA ( Sekolah Menengah Atas ). Sakdurunge ana keputusan gubernur kasebut, wulangan basa jawa mung kanggo ganep – ganepan, mung diwulangake ing tingkat SD nganti SMP. Saiki basa jawa rikala entuk kalonggaran jagongan muga – muga wae bisa njalari basa jawa dadi luwih ngrembaka, ora ajeg nggatekake. 
     Akeh para wong pinter basa sing pada omongan yen sejatine sing njalari basa jawa dadi digatekna iku ora liya yo saka wong jawa dewe. Akeh – akehe wong jawa ora ngulinakake nganggo basa jawa ing urip sabendinane. Biasane yen basa jawa ora praktis, kurang komunikatif, lan liya – liyane. Kenyataane wektu iki akeh kulawarga – kulawarga jawa anggone pada mulang anakke ora nganggo basa jawa. Utamane ibu – ibu sanadyan asli wong jawa nanging kaya – kaya wis pada lali karo basa jawa. Kabukti nalika nduwe anak, rikala lahir anakke ora wis dikulinakake nganggo basa indonesia. Babar pisan ora dikulinakake omongan basa jawa. 
     Dadi bocah – bocah pada ora mudeng karo basa jawa.Opo meneh unggah – ungguh. Sebagian ibu – ibu mau pada omongan yen ing jaman teknologi tansah maju iki basa jawa ora pati perlu lan meneh saiki umume pada nganggo basa indonesia. Mula milih nganggo basa indonesia wae sing omongane luwih gampang. Panemu mau ana benere nanging uga akeh salahe. Wis dingerteni wong akeh yen basa jawa iku ora mung bisa kanggo srawung wae. Luwih saka iku basa jawa uga bisa kanggo marahi bab tata krama, sopan santun, lan budi pekerti marang bocah – bocah. 
Karo ngulinakake nganggo basa jawa supaya bocah – bocah mau bisa luwih duweni tata krama sing apik karo unggah ungguh basa. Basa jawa iku tetep duweni keapikan menawa yen ditandhingake karo basa liyane. Matur nuwun.
     Minangka conto, aku tau maca sawijining rubrik pendidikan ing majalah jaya baya, sing nyebutake yen tembung – tembung ing basa jawa iku apik – apik. Lagi anggone ngucapake wae beda karo tembung – tembung ing basa liyane. Upamane tembung ”maturnuwun” anggone ngucapake mesti nganti sareh. Beda karo anggone ngucapake tembung thank you, terima kadih, kamsia. Sing bisa diucapake nganti seru utawa banter. Basa jawa bisa disinauni kanggo cara sing werna – werna, kaya sing isih tak lakoni cara – cara mau upamane bisa sinau lewat buku – buku basa jawa ing sekolahan. Mligi para siswa menawa nemoni bab – bab sing ora cetha kudu wani takon marang bapak lan ibu guru basa jawa. 
     Kanggo sing durung weruh majalah lan koran basa jawa ikui isine werna – werna, wiwit dongeng kanggo bocah – bocah, kabudayan, kasusastran nganti paramasastra kabeh ana. Kanthi asring maca wacanan basa jawa mau ora krasa pangerten kita bab basa jawa bisa mundhak. Sawisa seneng maca yen nemoni bab – bab sing kurang cetha bisa takon karo para sesepuh sing pinter ing babagan basa lan kabudayan jawa. Umume para sesepuh mau nyata pinter tenan. Sakteruse perkara kasil lan ora anggone sinau basa jawa mau gumantung marang awake dewe – dewe. Sing penting sakdurunge wiwit nyinau basa jawa luwih disik kudu duwe niat sing kuat kanthi dilandesi rasa seneng marang basa jawa. Nindakna penggaweyan apa wae yen dilandesi rasa seneng lumrahe nemoni asil sing apik lan nyenengake. Luwih apik dadi wong sing dikodrat dadi wong jawa ayo pada nduweni rasa seneng marang basa jawa. Sapa meneh sing kudu nyenengi nek ora wong jawa dewe. Yo aku karo kowe kabeh.




Kamis, 30 Juli 2009

Tugas Basa Jawa

  1. Kebo nusu gudel = wong tuo njaluk warah wong nom
    Rama diutus rencange supaya ngetik laporan nganggo komputer . Nanging rama ora bisa nggunaake komputer. Rama nyuwun ajari ngetik ning computer karo masku.
  2. Timun wungkuk jaga wimbuh = wong bodho kanggone yen dienggo genep-genepan
    Yen pelajaran basa jawa, Pak Tanto dawuhi murid-murid supaya damel kelompok sing ana 4 murid ning 1 kelompok. Kelompoke Adi lagi ana 3 murid lan Tono dhurung oleh kelompok. Akhire Adi ngajak Tono supaya melu kelompoke Adi sanajan Tono ora pinter supaya kelompoke Adi genep.
  3. Cedhak celeng boloten = cedhak wong ala bakal melu ala
    Sadhurunge pindah sekolah, Nani iku bocah sing pinter lan sopan. Nanging saiki Nani dadi bocah sing males sinau dadi nilaine mudhun amarga kancane nign sekolah pada nakal-nakal lan males-males.
  4. Anima putra = ngungkiri tulisane dhewe
    Nita nulis peraturan sing digawe ning kertas. Peraturan iku bakal dilaksanaake ing sekolah. Kabeh muruid lan guru pada naati tapi malah Nita ngelanggar peraturan sing digawe dhewe dadi Nita kena hukuman saka guru.
  5. Arep jamure emoh watange = Gelem kepenake ora gelem rekasane
    Tasya lan Ani oleh tugas saka Pak Dani. Nanging Ani ora gelem ngerjakake tugase dhewe lan ngakon Tasya supaya gerjakake tugase. Akhire Tasya ngerjakake tugase Ani. Yen tugase dibagi, Ani oleh nilai 9 nanging Tasya oleh nilai 8,5.
  6. Anak molah bapa kepradhah = wong tuwa melu repot amarga tumindake anake
    Yen dolanan kalian kancane, Anton ngrusakake dolanane kancane. Kancane Anton ngijoli dolanan mau. Anton njaluk ramane supaya mundhut dolanan kanggo ngijoli kancane.
  7. Bapak kesolah anak molah = yen wong tuo oleh prakara, anak ug melu ngrasakake lan melu tanggung jawab
    Pak Tono kagungan utang nanging Pak Tono mboten saged nglunasi utang mau. Pak Tono dadi tiyang sing mboten kagungan amarga daleme disita lan larene ora bisa sekolah lan malah nyambut gawe supaya oleh duwit.
  8. Udan tangis = akeh wong sing kesusahan amarga ketaman bencana
    Tsunami taun 2004 ing Aceh damel katah tiyang dados korban. Akih sing keilangan dulure, omahe lly. Kabeh tiyang pada muwun amarga tsusami iku.
  9. Beras wutah arang bali menyang takere = barang kang wis owah ora bakal bali kaya maune 
    Putri diparingi guci saking budhene. Budene dawuhi Putri supaya nyimpen guci mau. Guci mau ora disimpen nanging malah kewalikane Putri ngeletakake guci ing pinggir meja. Yen mlaku, Putri nabrak meja lan gucine runtuh lan pecah.Putri nyesel amarga ora nimoen guci saka budhene.
  10. Bebek diwuruki nglangi = wong pinter diwulang mesthi gelis bisa
    Fian iku bocah sing pinter. Pak guru nerangake materi anyar. Sawise nerangake, pak guru ngadakake ulangan. Fian oleh nilai 100 sanajan pak guru lagi nerangake.
  11. Cumbu laler = wong kang teka lunga pamanggone
    Aku duwe tangga sing ora tau manggen ing daleme. Paling kondur saking kerja langsung tindak malih. Sawise kondur saka tindak, biasane tindak ing daleme rencange. Yen wis tengah wengi, tanggaku lagi kondur saka rencange.
  12. Durung ilang pupuk lempuyange = dianggep isih kaya bocah cilik
    And iwis 16 taun, nanging yen mangan mesthi disulang kaliyan ibune. Yen arep turu mesthi dicritakake dhisik. Lan yen Andi lungan ing omahe kancane mesthi ibuke nengga Andi ing omahe kancane.
  13. Eman-eman ora keduman = karepe eman malah awake dhewe ora keduman
    Aku duwe roti. Rotiku arep dak pangan sesuk-sesuk supaya ora cepet ntek, nanging yen dulurku dolanan ing omahku rotiku dipangan nganti ntek lan aku ora keduman.
  14. Emban cindhe, emban siladan = tumindak ora adil
    Yen pelajaran Bu Atik, Arul takon ning Bu Atik nangingi mesthi ora tau dijawab. Nanging yen Amir takon kaliyan Bu Atik mesthi di jawab amargi Amir luwih pinter dari pada Arul.
  15. Gagak nganggo laring merak =wong cilik tumindak kaya-kaya wong gedhe.
    Ina isih 9 taun. Nanging Ina seneng nggunakake kosmetik yen biasane digunakake kaliyan wong gedhe.
  16. Golek banyu bening = menggolek kawruh sing becik.
    Yen SMA Andi sinau tenanan. Andi melu les tambahan supaya Andi bisa lulus SMA lan kuliah ning luar negri. Yen lulus SMA, Andi milih kuliah ning Australia supaya kawruhe tambah lan Andi bisa dadi dokter sing pinter.
  17. nJaluk ora wewehan = seneng njaluk ora gelem wenehi
    Yen kanca-kancane nggawa panganan, mesthi Tito njaluk. Kabeh kancane tau dijaluki panganan karo Tito. Yen njaluk mesthi njupuk sing akih, nanging yen Tito duwe panganan ora gelem wenehi kanca-kancane.
  18. Kaya banyu karo lenga =paseduluran kang ora bisa rukun
    Doni duwe adhik jenenge Dino. Sanajan sedulur nanging Doni lan Dino ora kaya dulur. Yen ketemu mesthi tukaran.
  19. Kenes ora ethes = wong sing sugih tapi ora disenengi
    Pak Dio iku wong sugih nanging Pak Dio kagungan watak kang pelit dadi akih sing ora seneng karo Pak Dio.
  20. Tinggal glanggang colong playu = ora wani tanggung jawab
    Ahmad numpak motor karo cepet. Yen tekan prempatan, ana bocah sing lagi nyabrang nanging Ahmad ora bisa ngerem sepeda motore. Akhire bocah mau ketabrak nanging Ahmad ora tanggung jawab malah kabur.